Page 614 - Basında Çanakkale Zaferi 1915

ANAFARTALAR KAHRAMANI
Basında
MUSTAFA KEMAL PAŞA İLE ÇANAKKALE
MÜLAKAT Yeni Mecuma Fevkalade Nüshası, Mayıs 1918
ZAFERİ
1915-1916

“Mes‘ûliyetten korkan kumandanların hiçbir vakitde îcâb eden kararları veremediklerini, bunun netîcesinde ise
acı felâketler husûle geldiğini bizzât ben de muhtelif zamanlarda görmüşümdür”

140

kuvvetli bir düşmana karşı Dâr’ül-Hilafe ve 27 Temmuz 5.50 evvelde ... (12)nci fırka, ta- ile “Azmak” arasında başkaca mühim kuvvet-
Saltanat kapılarını muhâfaza etmekle cidden arruzunun ilerlediğini ve tertibâtını raporla bil- lerle icrâ ettiği mütevâlî ve fedakârâne hücûm-
şâyân-ı iftihâr bir mevki‘ kazanmışlardır. Ku- diriyordu. ... (7)’nci fırkadan da taarruza baş- lar sâyesinde “Conkbayırı” ve “Şahintepe”de
manda eğitim bilumûm kıt‘aların zâbitânını ve landığına dâir ma‘lûmât alındı. Taarruz her iki mevcût tehdîdkâr vaz‘iyete sahip bulunuyordu.
efrâdını birer birer takdîr ederim. Bu ulvî mak- fırkada muvaffakiyetle devam etti. Artık o gün- Filhakîka Hamilton bütün “Kocaçimen” silsile-
sat uğrunda canlarını kahramanca fedâ eden kü muhârebenin muhtelif safhalarda sevk ve sine mâlik olmak nokta-i nazarından “Conkba-
mukaddes şehîdlerimizi derin ve ebedî bir hür- idâresi için verilmiş emirlerle alınmış raporlar yırı”nın zabtını muvaffakiyetine berâet-i istih-
metle yâd ederim ve sâir teferruât-ı icrâiyeden sarf-ı nazar edelim lâl add ediyor, bu mevzi‘i mihver-i harekât add
de netîceyi söyleyelim: Suvla şarkında bulunan ediyordu.
Üçüncü Safha düşmanın bir kolordusu ve Büyük Anafarta is- “Conkbayırı” ve “Şahintepe”nin muhâfaza-
tikâmetinde de bir fırka kadar kuvveti mağlûp
Anafartalar edilmiş ve kâmilen gayr-i müsâit bir vaz‘iyete sı için benim kumandayı deruhde ettiğimden
- Cidden sizi yorduk. Bu hikâyeler uzadıkça atılmıştır. Ben mağlûp düşmanın bu derece evvel orada muhârebe eden askerlerimizin pek
büyük kahramanlık ve fedakârlık gösterdiğini
uzadı. Vak‘alar o kadar çok o kadar mühimdir fâikiyetini gördükten sonra kazanılan muvaffa- kemal-i takdîr ile yâd ederim. Ancak şunu da
ki. Bilmem hangisini atlasak! kiyetle iktifâ ettim. Taarruzu durdurdum. Elde ilâve etmeğe lüzûm görüyorum ki: Bu kıt‘alar
- Efendim ben yorulmam... Bilhassa böyle edilen siperlerin tahkîm olunmasını, orada yer- artık pek ziyâde za‘îflamış ve yorulmuş bulu-
milletin hayâtıyla alâkadâr olan bir meseleyi leşilmesini emr ettim. yordu. Fakat yeniden iki piyâde alayının taht-ı
dinleyip bütün kârilere de nakl edebilmek be- - Bu kadar fâik olduğunu söylediğiniz bir emrime gireceğine dâir olan ma‘lûmât beni
nim için büyük ve samîmî bir zevktir. kuvvet böyle bir gün içinde neden mağlûp vakit geçirmeksizin yeni icrââtta bulunabile-
- Pek iyi. O hâlde kahvelerimizi içer içmez oldu? ceğime dâir iknâ‘ etmiş oluyordu. 27 Temmuz
başlarız. Paşa, masasının üzerinde duran kitabı açarak: günü öğleden sonra saat üçte “Conkbayırı” ve
- Gece karanlığında yerinizden çıkıyor ve - Bunun cevâbını en iyi Hamilton’un kendi “Kocaçimen” mıntıkasında bulunan ... (8)inci
yeni me’mûriyetinize gidiyordunuz. raporunda okuyabilirsiniz! Benim o gün gör- ve ... (9)uncu fırka kumandanlıklarına telefonla
dedim ki: “Bu gece Conkbayırı’nda kendilerin-
- Evet. Zulmet-i leylden dolayı yol bulmakta düğüm sebep şudur: Düşman muhtelif kollarla den büyük faâliyet talep edeceğim iki piyâde
birçok sıkıntı çektikten sonra 27 Temmuz saat toplu nizâmda olarak ilerliyordu. Bu yürüyüş alayı için orada bulunan kıta‘ât vâsıtasıyla hiç
1.30 evvelde “Gümbürdek” Bayırının cenûbun- kolları önlerinde henüz ne hiçbir mevcûdiyete, olmazsa sıcak bir çorba hazırlatmağa imkân
da bulunan grup karargâhına vardım. Taarruz ne de hiçbir faâliyete tesâdüf etmeyeceklerini bulmanız çok muvâfık olur.”
fecirle başlayacaktı. Vaktim pek azdı. Herke- zann ediyorlardı. Onun için önlerinde hafîf avcı
sin ma‘lûmâtından istifâde etmek için tekmîl hattı bulundurmakla iktifâ etmişlerdi. Bir ta- O günkü muhârebeyi idâre ettiğim mahalli
erkân-ı harbiye hey’etini yanıma çağırdım. raftan kuvvetli ve fedakâr avcılarımızın hâkim terk edip “Çamlıtekke”deki karargâhıma gelir-
Benim bu anda anladığıma göre düşmanın sırtlardan inerek mezkûr düşman kollarının ken yolda Liman Paşa Hazretlerinin yâverleri
“Kireçtepe”, “Kükürtlüpınar”, “Sülecik”, “Mes- başlarına atılmaları, bir taraftan da topçuları- müşarünileyh tarafından beni tebrîk etmek
tantepe” hattında -ki düşman miktarı kat‘iyetle mızın isâbetli şarapnellerinin yanaşık düşman üzere geliyordu. Müşarünileyhin de karar-
ma‘lûm değil - mühim fakat yine miktarı gayr-i kolları üzerine te’sîr etmesi düşmanda inzibâtı gâhıma gelmiş bulunduğunu haber verdi. Ve
muayyen diğer kuvvetlerinin de “Kocaçimen” da, kuvve-yi ma‘neviyeyi de, kumandayı da ih- “Conkbayırı”ndan düşmana icrâsını tasmîm
eteklerinde ve “Conk” Bayırı’nda bulunduğu lâl etti. Baş taraftan tard edilen hafîf avcı hatları, ettiğim taarruzun yakından ihzârı ve idâresi
ve mütemâdiyen Kemikliler’e ihrâcâta devam bu sebeple geriden takviye olunamadı. Düşman için bizzât hemen oraya hareket etmek üzere
ettiği anlaşılıyordu. Ben de kuvvetlerimi ona da kâmilen gözünü geriye çevirmek ve kaçmak kendisinden ayrıldım. Müşarünileyh beni biz-
göre tertîp ettim. Fakat henüz telefon irtibâtı tarîkini tercîh etti. Filhakîka düşman kolordu- zât ateşin içine girmekten sıyânet etmeyi dü-
yoktu. Lâzım gelen kumandanlara emirleri bi- sunda kumandanların müessir olmadığını Ha- şündü. Fakat başka türlü, yapılacak hareketin
rer zâbitle fırkalara yolladım. Bu zâbitler aynı milton da bilâhare i‘tirâf etmiştir, fakat benim netîcesinden emîn olamayacağımı takdîr ede-
zamanda haber ve irtibât zâbiti olacaklar; bana istiğrâp ettiğim cihet Hamilton’un bizzât kendi- rek muvafakat etti. Erkân-ı harbiyemle birlik-
bizzât doğrudan doğruya rapor vereceklerdi. si de oraya geldiği hâlde emrini yine infaz ede- te “Çamlıtekke”den “Kocaçimen” istikâmetine
İşte o zâbitlerden biri de budur, diye yâverini memiş olmasıdır. Herhâlde Hamilton da dâhil teveccüh ettik. Düşmanın bir tayyaresi sem-
gösterdi. olduğu hâlde İngiliz kumandanları beyninde tü’r-res’imize geldi ve bizi ta‘kîbe başladı. Artık
çok müzâkere, çok tereddüd olması, ve bilhas- zarûrî olarak bütün refakatim hey’eti sağa sola
Yâveri, tıknaz, esmer, az bıyıklı, hem sert ve sa mes‘ûliyet korkusu, bize kendilerini mağlûp açılmak mecbûriyetinde kalmış, bunun netîce-
hem mûtî‘ bakışlı genç bir yüzbaşıydı. O anda etmek fırsatını bahş etmiştir. Filhakîka mes‘û- sinde yollarını şaşırarak ve karanlığa kalarak
tetkîk edilen evrâkı tasnîfle meşgûl oluyordu. liyetten korkan kumandanların hiçbir vakitde ertesi güne kadar bana mülâki olamamışlardır.
Paşa devam etti: îcâb eden kararları veremediklerini, bunun Ben, benden ayrılmayan süvâri ihtiyât zâbitle-
- Telefon te’sîsi, umûr-ı sıhhiye ve iâşe için netîcesinde ise acı felâketler husûle geldiğini rinden Zeki Efendi’yle tuttuğum yolu ta‘kîbe
de îcâb eden emirleri verdim. Kendim de, ta- bizzât ben de muhtelif zamanlarda görmüşüm- devam etmeyi zarûri gördüm. “Kocaçimen”
arruzu bizzât idâre etmek için saat 4.30 evvelde dür. O gün ihrâz olunan muvaffakiyet pek ziyâ- üzerinden “Conkbayırı”na gitmek istedim. Fa-
“Çamlıtepe” şimâlindeki tepelerde bulunan ta- de şâyân-ı memnûniyetti. Fakat vaz‘iyet-i umû- kat bu yol İngilizler tarafından tutulmuş olduğu
rassut mahalline gittim. .... (12)nci fırkanın ta- miyenin ıslâh ve te’mîni ve binnetîce pâyitahtın için ateşe ma‘rûz kaldım. Daha cenûptan dola-
arruzî harekâtına başlamış olduğunu gördüm. tamâmen, emniyetli bir sûrette muhâfazası şarak Conk sırtının şark yamaçlarında bulunan
.... (7)nci fırka kıt‘alarının kâffesini göremiyor- nokta-i nazarından beni henüz tatmîn etmi- ...’inci fırka karargâhına vâsıl oldum. Kıt‘ala-
dum. yordu. Çünkü düşman üç gündür “Arıburnu” rın ahvâl-i dâhiliyelerini tetkîk ettikten sonra

614