Page 14 - Basında Çanakkale Zaferi 1915

Basında
ÇANAKKALE
SAVAŞI BAŞLATAN SUİKAST Tasfir-i Efkâr, 30 Haziran 1914
ZAFERİ
1915-1916

Avusturya Veliahdı’na Suikast

“Suikast”
İstanbul gazeteleri, baskıya girdikten sonra aldıkları
Avusturya Veliahdı Ferdinand’a yönelik suikast haberini
yeni baskıyla okuyucularına bildirirler. Bu yüzden 29
Haziran 1914 tarihli gazetelerde suikast haberi çok
kısa olarak yer alır. Tasfir-i Efkâr, “Suikast / Avusturya
Veliahdı ile Zevcesinin Vefatı” başlığıyla verdiği haberini
Osmanlı ve Kostantinopol haber ajanslarına dayandırır
ve “Avusturya Veliahdı Fransuva Ferdinand ile zevcesinin
bir suikast neticesinde vefat ettiklerini” ajansların
geçtiği şu tek cümle ile duyurur: “Viyana 28 Haziran –
(Müsta‘celdir): Veliahd Arşidük Fransuva Ferdinand ve
zevcesi Düşeş Dö Hohenberg bir suikast neticesinde vefat
etmişlerdir.”
Tasfir-i Efkâr, 29.06.1914

“Bu suikast, büyük bir siyasi ehemmiyeti haizdir”

30 Haziran 1914 tarihli gazetelerde suikast haberi daha detaylı ve bol fotoğraflı olarak verilir. Bunlardan biri de Tasfir-i
Efkâr’dır. “Ezmine-i hâzıranın (çağımızın) en mühim ve en feci suikasdı” başlığı altında haberi veren gazete suikasta
uğrayanların yanı sıra suikast aleti olan rovölveri de öne çıkararak, “Avusturya Veliahdı (Fransuva Ferdinand) ile zevcesi
Prenses dö (Hohenberg)’in Bosna’da rovölver kurşunuyla kıtalleri” spotunu kullanır. Haberde şu ifadeler yer alır: “Sırplı
birkaç fedakâr gencin attıkları dâneye giden Arşidük Fransuva (Ferdinand), şimdiki İmparator Fransuva Josef’in biraderi
Arşidük (Şarl Lüi’nin) büyük oğlu olup 1863 senesinde (Graç)da tevellüd eylemiş yani elyevm(bugün) (51) yaşında
bulunmuş idi. Zevci ile beraber, Sırplı gençlerin, (Büyük Sırbistan) âmâline kurban giden Prenses dö (Hohenberg) hükümdar
hanedanlarına mensup olmayıp Macarlı asilzade bir kadın idi ve asıl ismi de Kontes (Şutak) idi. Veliahd bu kadını, (1900)
tarihinde Avusturya Hanedan-ı İmparatorîsince kabul edilen kavâid hilafında olarak taht-ı izdivacına almış idi.”
Haberin fotoğraf altı yazıları ise şöyledir: “(Silah için) Cirmi küçük ve fakat hükmü ve tesiri pek büyük bir alet / Şimdiki
cinayetlerde istimali mutad olan Brovning rovölveri / Maktul Veliahd (Fransuva Ferdinand)ın esna-yı sayahatinde alınan en
son resimlerinden biri.”
Gazete bu suikastın büyük siyasi neticeleri olacağını öngörerek, “Dünkü nüshamızın son haberler kısmında, bir Sırp
nasyonalistinin hiç sektirmeyen iki kurşunuyla terk-i hayat ettiğini bildirdiğimiz Avusturya Veliahdı Arşidük Fransuva
Ferdinand ile zevcesinin vefatları, şüphe yok ki, büyük bir ehemmiyet-i siyasiyeyi haizdir” yorumunda bulunarak şöyle
devam eder:
“Ve bu ehemmiyet-i siyasiye, bir çok nokta-i nazardan mevcuttur. Dün gelen telgrafların mütalaasından da, bu feci ve
vahim vakanın tazammun eylediği ehemmiyet ve vehamet tezahür eder. Dün intişar eden gazetelerden bazıları, hiç ketme
(saklamaya) lüzum görmeden söylüyorlar: ‘Avusturya Veliahdlığı meselesinin harp ve silah ile halline mümânaat edebilmek
için düvel-i muazzamanın büyük bir itidal ve tedbir ile hareket eylemeleri lazımdır!...’ Ve şüphe yok ki bu, böyledir…”

Ta‘ziyet-i Hümâyûn
Avusturya Valiahdı Arşidük Fransuva Ferdinand’ın katli üzerine Sultan Mehmed Reşad da “İmparator Fransuva Josef
Hazretlerine beyan-ı ta‘ziyet ve teessürünü” bildiren şu telgrafı yollar: “Zat-ı haşmetaneleriyle İmparatorluğunuzun
düçar olduğu felaketten suret-i amîkada müteessir olarak hissiyât-ı ta‘ziyetkârânemi kabul ve Avusturya-Macaristan
İmparatorluğunun matemine iştirak eylediğime itimad etmenizi reca ederim. Mehmed Han-ı Hâmis”
Diğer taraftan “Sadrazam ve Hariciye Nazırı Said Halim Paşa da Yeniköy’den Avusturya Sefarethanesine giderek, Avusturya
Veliahdı Arşidük Fransuva Ferdinand ile zevcesinin düçar olduğu akıbet-i elîme sebebiyle Zat-ı Hazret-i Padişahî ve
Hükümet-i Seniyyeleri namına sefir cenaplarına beyan-ı ta‘ziyet eylemiştir.”
Tasfir-i Efkâr, 30.06.1914

“Veliahd ve zevcesine suikast icra edilmiştir”
Aynı şekilde İkdam da “Avusturya’da Mühim Bir Hadise
/ Veliahd ve Zevcesine Suikast / İkisi de Maktul”
başlığıyla verdiği haberi şöyle geçer: “Viyana 28 Haziran
– (Müsta‘celdir) Avusturya-Macaristan Veliahdı Arşidük
Fransuva Ferdinand ile zevcesi Düşes dö Hohenberg’e
karşı bir suikast icra edilmiştir. Bu suikast üzerine gerek
veliaht ve gerek zevcesi vefat etmişlerdir.”
İkdam, 29.06.1914

14